Açlık hisleri hiç bitmiyor! Bu hastalığı olanların beyni doyma hissini adeta unutmuş gibi

Prader-Willi sendromu, 15. Kromozomun baba kaynaklı genlerinde eksiklik veya işlev bozukluğu görülmesiyle ortaya çıkar. Erkekleri ve kadınları eşit oranda etkileyen bu hastalığı gelin yakından inceleyelim…

PRADER-WILL SENDROMU’NUN NEDENLERİ NELERDİR?

Prader-Will Sendromu, 15. kromozondaki belirli genlerin işlevlerini kaybetmesiyle oluşur. Prader-Willi sendromunda etkilenen kromozom 15 kısmına 15q11.2-q12 denir. Bu sendrom, Angelman sendromu (PWS/AS) bölgesi olarak da bilinir.

İnsan hücreleri genellikle 1'den 22'ye kadar numaralandırılmış 22 çift cinsiyet dışı kromozom ve bir çift cinsiyet kromozomu dahil olmak üzere 46 kromozoma sahiptir.

15. kromozomun bir kopyası anneden, diğer kopyası ise babadan gelir. Hücreler iki kopya taşıdığından, her kromozomdaki her genin aktif olması gerekmez. ‘Genetik baskılama’ adı verilen bir süreçle beraber, annenin veya babanın kopyasındaki belirli genler kapatılır.

Prader-Willi sendromu 15. kromozomun babadan gelen kopyasını etkiler ve çoğu durumda, yaklaşık %60 veya %70 oranında PWS/AS bölgesi gelişim sırasında rastgele silinir. Anneden gelen PWS/AS bölgesi ise herkeste kapatılır.

Prader-Willi Sendromu olan kişilerin yaklaşık %30 ila %40'ı, annelerinden gelen 15. kromozomun iki kopyasını miras alır, dolayısıyla babalarından gelen kopya tamamen eksik olur.

Nadir olarak bazı kişiler ise babadan 15. Kromozomu taşır ancak ilgili genler düzgünce çalışmaz. Bu durum, küçük bir genetik mutasyondan (mikrodelesyon) ya da kodunu değiştirmeyen ancak bir geni açıp kapatabilen DNA değişiklikleri olan epigenetikteki değişikliklerden kaynaklanır.

Bu sendrom nadir olarak 15. Kromozomun bir kısmının kopup daha sonra farklı bir kromozoma yeniden bağlandığı translokasyon tarafından tetiklenebilir.

PRADER-WILLİ SENDROMU BELİRTİLERİ NELER?

Prader-Willi sendromu, vücudun birçok bölümünü etkiler ve belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Sendromun altında yatan genetik değişikliklerin çoğunun; vücut sıcaklığı, açlık ve uyku gibi birçok temel bedensel işlevi kontrol etmeye yardımcı olan, beynin önemli bir hormon üretim bölgesi olan hipotalamusu etkilediği düşünülmektedir.

Hipotoni veya düşük kas tonusu, sendromlu bebeklerin hemen hepsinde görülür. Bu semptomun doğumdan önce de belirtileri olabilir, yani fetüs beklendiği kadar hareket etmez veya alışılmadık pozisyonlarda kalabilir. Doğumdan sonra hipotoni, bebeğin zayıf bir emme refleksine sahip olmasına neden olabilir, bu da erken yaşamda beslenmeyi ve kilo alımını engeller. Gelişimsel gecikmeler de yaygın olarak görülür.

Sendromlu bebekler ayrıca badem şeklindeki gözler; ince üst dudak; aşağı doğru kıvrık ağız ve uzun, dar bir kafa gibi belirgin özelliklere sahip olabilir. Birçok hasta, kısmen büyüme hormonu eksikliğinden dolayı kısa boya sahiptir. Sendromu olan kişilerin bir yüzdesi, ciltte ve saçta pigment yapımında rol oynayan OCA2 adlı bir geni kaybeder. Bu kişilerin çok açık tenleri ve açık renkli saçları vardır.

Daha sonraki çocukluk döneminde ise (2 ila 8 yaşlarında) çocukların iştahı genellikle önemli ölçüde artar ve bu kişiler yemeklerden sonra tok hissetmezler. Bu durum da daha sonrasında hiperfajiye veya aşırı yemeye yol açabilir ve bu da obezite, tip 2 diyabet, kalp sorunları ve gastrointestinal sorunlar gibi komplikasyonlara neden olabilir. Doymak bilmez yeme isteğinin, normalde iştahı düzenleyen hormonlardaki sorunun yanında, yemek gibi ödüllendirici uyaranları işleyen beyin bölgelerindeki farklılıklar tarafından da tetiklendiği düşünülmektedir.

Bu sendroma ek belirtiler arasında hafiften orta dereceye kadar değişen bilişsel bozukluk, uyku sorunları, genital bölgede gelişme geriliği, tiroid bezinin az çalışması ve miyopluk da görülür.

PRADER-WILL SENDROMU NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Uygun tedavi ve destekle Prader-Willi sendromu olan kişiler 70'li yaşlarına kadar yaşayabilmektedir. Fakat diyabet ve kalp yetmezliği gibi komplikasyonlar yeterli şekilde kontrol edilmezse yaşam sürelerini sınırlayabilir ve 40'lı yaşlarda ölümüne neden olabilir.

Prader-Will sendromunun bir tedavisi olmamakla beraber kişinin hangi semptomlara sahip olduğuna, bu belirtilerin ne zaman başladığına ve ne kadar şiddetli olduğuna göre tedavi benzeri yöntemler uygulanabilir.

Doktorlar, hastaların bebeklik döneminde beslenmelerine yardımcı olmak için yüksek kalorili mama ve tüple beslenme gibi yöntemler önerebilir. Eksik hormonların değiştirilmesi de düşük hormon seviyeleriyle ilişkili belirtilerin dengelenmesine yardımcı olabilir. Büyüme hormonu tedavisi 2000 yılında FDA tarafından Prader-Will sendromu tedavisi olarak onaylandı.

Diğer yandan konuşma terapileri de motor becerişlerini, zihinsel engelleri ve konuşma-dil gelişimini destekleyebilir. Psikoz gibi sendromla ilişkilendirilebilecek uyku sorunları veya psikiyatrik bozukluklar için de ilaçlarlar önerilebilir.

Yeni araştırma şoke etti! Depresyonda olmanızın sebebi beyninizdeki mikroplastikler olabilir

FDA tarafından 2025 yılında Prader-Will sendromunda 4 yaş ve üstündeki hastalarda hiperfaji için ilk tedavi onaylandı. Tam mekanizması bilinmiyor ancak bu ilacın, hipotalamustan gelen belirli açlık tetikleyici sinyallerin üretimini azalmaya yardımcı olduğu düşünülüyor.

Çocukluk çağında, Prader-Willi sendromu olan hastaların, dikkatli bir şekilde kontrol edilen diyetler ve yeme programları izlemeleri gerektiği tavsiye ediliyor.

Diyetisyenle,r hastalara ve ailelerine sağlıklı bir diyete nelerin dahil edilmesi gerektiği ve ek vitamin veya minerallerin gerekli olup olmadığı konusunda tavsiyelerde bulunabilirler.