Normal kaygıda sistem kısa sürede normale döner. Fakat kronik stres veya travma, HPA ekseninin sürekli tetikte kalmasına neden olabilir. Bu durumda, tetikleyiciler küçük de olsa bunaltıcı hale gelir ve panik, takıntılı düşünceler, kronik endişe gibi belirtiler ortaya çıkar. İşte kaygı bozukluğunun 8 işareti…
NORMAL KAYGI VE KAYGI BOZUKLUĞU ARASINDAKİ FARK
Normal kaygı, durumsal ve geçicidir. İş görüşmesi veya sunum öncesi heyecan normaldir ve tehdit ortadan kalkınca azalır.
Kaygı bozukluğunda ise endişe kronik, orantısız ve günlük hayatı etkileyen bir hal alır. DSM’ye göre 7 tip anksiyete bozukluğu vardır:
- Yaygın anksiyete
- Panik bozukluğu,
- Sosyal anksiyete,
- Özgül fobi,
- Agorafobi,
- Ayrılık kaygısı
- Seçici mutizm
KAYGI BOZUKLUĞUNUN 8 UYARI İŞARETİ
1. Baş Etme Mekanizmalarının Eksikliği
Normal kaygı yaşayan kişi nefes alıp sakinleşebilir; kaygı bozukluğu olanlar ise başa çıkma yollarına sahip değildir. Bu, panik ataklar ve fiziksel rahatsızlıklarla sonuçlanabilir.
2. Felaket Senaryoları Kurmak
Günlük olayları abartmak, sürekli “en kötü ne olabilir?” diye düşünmek kaygıyı tetikler. Örneğin, eşiniz birkaç saat mesajınıza cevap vermediğinde beyniniz “Bir şey oldu mu?” diye felaket senaryoları üretebilir.
3. Kararsızlık
Küçük kararlar bile kaygı bozukluğu olanlar için büyük bir stres kaynağıdır. Restoran menüsüne 15 dakika bakmak veya mesaj yazmakta zorlanmak yaygındır.
4. Sürekli Bunalmış Hissetmek
Kaygı bozukluğu yaşayan kişi her şeyi bunaltıcı bulur ve olaylara soğukkanlı bakamaz. Bu durum yemek yememe, uyuyamama veya günlük işlerini aksatma ile kendini gösterir.
5. Sosyal Çekilme
Kaygı sosyal hayatı kısıtlar. Parti veya buluşmalardan kaçmak, mesajlara cevap vermemek ve evde izole olmak sık görülür.
6. Duygusal Gerginlik Her Yerde
Huzursuzluk, tedirginlik, sinirlilik ve suçluluk duygusu kaygının günlük hayatla birleşmiş hâlidir. Partnerin sorusuna aşırı tepki vermek veya küçük olayları büyütmek yaygındır.
7. Sürekli Gergin Olmak
Kalp çarpıntısı, baş ağrısı, kas ağrıları, uyuyamama ve sindirim sorunları kaygının fiziksel tezahürleridir. Bu gerginlik kronikleştiğinde yaşam kalitesi düşer.
8. Mükemmeliyetçilik ve Erteleme
Kaygı bozukluğu, mükemmeliyetçilikle birleştiğinde işleri ertelemeye ve sürekli yetersizlik hissine yol açabilir. Bu durum profesyonel yardım gerektirir.
PROFESYONEL YARDIM VE ÇÖZÜM YOLLARI
Clare Patterson’a göre kaygı tedavi edilebilir. Terapi, kişinin kendine güvenini yeniden kazanmasını sağlar, stres tepkilerini düzenler ve sağlıklı başa çıkma yolları öğretir.
"Eğer kaygı günlük hayatınızı etkiliyorsa, yardım alma zamanı gelmiştir. Çözülmemiş travmalar veya çocukluk deneyimleri, stres tepkilerinin düzensizleşmesine yol açabilir. Terapi, kişinin kendine bakışını düzeltir ve daha sağlıklı stratejiler geliştirmesine yardımcı olur."