Erkekler kadınlardan neden daha uzun? Boy konusunda gerçekler sandığımızdan farklıymış
18
En çok göze çarpan biyolojik farklılıkların başında, cinsiyetler arasındaki boy farkı geliyor. Erkeklerin ortalama boyu, kadınlardan yaklaşık olarak 13 santimetre daha uzundur. Bu durum neredeyse tüm dünya genelinde gözlemleniyor. Ancak kesin nedeni hala bilinmiyor. Yine de yapılan son araştırmalara göre, elimizde genetikten hormonlara uzanan birçok bilimsel ipucu var.
28
İNSAN BOYUNUN BELİRLEYİCİSİ NE?
Genetik ve çevresel faktörlerin boyu etkilediği bilinmektedir. Özellikle genetik etkiler oldukça güçlüdür. Yapılan araştırmalar, boyun yaklaşık %80’inin genetik mirasla belirlendiğini gösteriyor. Kalan %20’lik kısım ise beslenme, çevre ve sağlık koşulları gibi faktörlerden etkileniyor.
Herkes annesinden ve babasından 23’er kromozom alır. Bu kromozomlardan biri de cinsiyeti belirleyen kromozomdur. Kadınlar genellikle XX, erkekler ise XY kromozomlarına sahiptir. Bu fark, boy gelişimini etkileyen genlerin aktivitesini de doğrudan etkilemektedir.
38
SHOX GENİNDEKİ MUTASYONLAR KISA BOYA SEBEP OLABİLİR
Boyla ilişkili olan en dikkat çekici genlerden biri de SHOX genidir. Bu gen, hem X hem de Y kromozomlarında bulunur. Kadın ve erkek arasındaki boy farkının yaklaşık olarak %25’ini bu genin açıkladığı düşünülüyor. Bu gendeki bazı mutasyonlar, kemik gelişimini sekteye uğratarak kısa boya sebep olabilir.
Fakat binlerce gen, boyu az da olsa etkileyebilir. Bundan dolayı bilim insanları boyu ‘poligenik bir özellik’ olarak tanımlıyor. Yani, birçok genin birlikte çalışmasıyla boy ortaya çıkıyor.
48
KROMOZOM SAYISI VE BOY ARASINDAKİ İLİŞKİ
Farklı sayıda cinsiyet kromozomuna sahip bireyler üzerine yapılan çalışmalar da gen dozajının boy üzerindeki etkisini gözler önüne serdi. Örneğin, fazladan bir Y kromozomuna sahip bireylerin, fazladan X kromozomu taşıyanlara göre daha uzun olduğu ortaya çıktı. Bunun nedeni, XY bireylerde SHOX geninin daha aktif şekilde çalışması olabilir.
58
HORMONLARIN BOYA ETKİSİ
Genetik kadar hormonlar da boy gelişiminde büyük bir rol oynuyor. Özellikle testosteron ve insan büyüme hormonu (GH) erkeklerde boy uzamasını teşvik eder. Ancak bir hormon daha var ki burada kilit rol oynuyor. Bu hormonun adı östrojen.
68
Östrojen hormonu, uzun kemiklerin büyümesini başlatıyor ve sonra da durduruyor. Kadınlarda ergenlik döneminde östrojen seviyesi daha erken zirveye ulaşır ve kemiklerin daha erken kapanmasına yol açar. Bundan ötürü erkekler, kadınlara göre daha uzun süre büyümeye devam ederler. Bu hormonal fark, erkeklerin neden ortalama olarak daha uzun olduklarını açıklamada önemli bir ipucu sunuyor.
78
SADECE GENETİK ETKİLİ DEĞİL
Genetik ve hormonlar kadar çevresel etmenler de boyda etkilidir. Beslenme, hastalıklar, çocukluk dönemindeki stres ve genel yaşam koşulları, bireylerin potansiyel boy uzunluğunu etkileyebilir. Örneğin, iyi beslenmeyen bir erkek genetik olarak uzun boya sahip olsa bile bu potansiyele ulaşamayabilir.
88
GEN İFADESİ
Bilim insanları, boy konusundaki sırrı öğrenmek için genetikten daha fazlasına bakıyor. Gen ifadesi, yani bir genin ne kadar ve nasıl aktif olduğu konusu, aynı genetik yapıya sahip kişilerin bile neden farklı boylarda olabileceğini açıklayabilir.