Dünyanın karadaki en alçak noktası neresi? İşte Ölü Deniz’in derin sırrı hakkında her şey
16
Karada, deniz seviyesinin yüzlerce metre altına inen bir nokta var. Burası, dünyanın karadaki en alçak noktası. Oraya nasıl gelindiğini öğrendiğinizde, doğanın zamanla nasıl şekil değiştirdiği karşısında ağzınız açık kalacak.
26
DÜNYANIN EN ALÇAK NOKTASI NEREDE?
Dünyanın en alçak noktası, Orta Doğu’dadır. Ölü Deniz kıyıları, deniz seviyesinin yaklaşık olarak 430 metre altındaki konumuyla, yeryüzündeki karasal alanların en düşük noktası olarak bilinir.
Fakat bu yalnızca coğrafik bir özellik değil, milyonlarca yıllık tektonik hareketlerin yarattığı bir jeolojik oluşumdur.
36
ÖLÜ DENİZ NASIL BU HALE GELDİ?
Gerçekte bir deniz değil, tuz oranı son derece yüksek olan bir göl olan Ölü Deniz, Kızıldeniz’den başlayıp Toros Dağları’na kadar uzanan ve yaklaşık 20 milyon yıl önce oluşmuş olan Ölü Deniz Fayı üzerinde yer alıyor. Bu fay, Afrika ve Arap levhaları arasındaki sınırı oluşturuyor ve tıpkı Kaliforniya’daki San Andreas Fayı gibi dönüşüm fayı (yanal atımlı) özelliği taşıyor.
Tel Aviv Üniversitesi'nden deniz jeofiziği uzmanı Prof. Zvi Ben-Avraham’a göre fay hattının doğu tarafı yılda 5 mm daha hızlı hareket ediyor. Yani milyonlarca yıl süren bu hareketlilik, bölgede bir çökme alanı oluşturdu.
46
ÇEKME Mİ ÇÖKME Mİ?
Daha önce bilim insanları, fay hattının zikzak yapısının neden olduğu boşlukta bir "çekme havzası" oluştuğunu düşünüyordu. Ancak yeni araştırmalar, Ölü Deniz’in aslında bir "çökme havzası" olduğuna işaret ediyor. Yaklaşık 4 milyon yıl önce, izole bir bazalt parçasının kırılarak aşağı doğru çöktüğü ve bu yüzden havzanın derinleştiği düşünülüyor.
Ben-Avraham, bu yapının olağandışı olduğunu söylüyor: “Güney Ölü Deniz’in altındaki tortu tabakaları 15 km derinliğe kadar uzanıyor; buna karşın havzanın genişliği sadece 10 km civarında.”
56
ÖLÜ DENİZ HALA DEĞİŞİYOR
NASA’nın verilerine göre, sıcak yaz günlerinde gölde günlük 2–3 santimetre su kaybı yaşanabiliyor. Yani deniz seviyesi sürekli buharlaşma sebebiyle düşmeye devam ediyor. Bu da Ölü Deniz’i sadece jeolojik değil, çevresel olarak da hassas bir noktaya taşıyor.
66
ÖLÜ DENİZ NEDEN BU KADAR TUZLU?
“Ölü Deniz” ismi, bölgede yaşayan rahiplerin suda hiçbir canlı formuna rastlamamasıyla verilmiş. Tuz oranı o kadar yüksek ki, canlı yaşam barınamıyor. Göl, yüksek buharlaşma, düşük su girişi ve kapalı havza yapısıyla birlikte tuz bakımından dünyanın en yoğun sularından birine sahip.