Sivrisinekler, özellikle bazı insanları neden seçiyor olabilir? Bilim insanları bu gizemin sırrını çözdü. Araştırmalara göre, vücuttan yayılan belirli kokular ve kullanılan sabunlar, sivrisineklerin hedefini belirliyor.
SİVRİSİNEKLER HASTALIKLARI DA BERABERİNDE GETİRİYOR
Sivrisinekler sadece kaşıntıya neden olmuyor, ayrıca; Zika, dang humması, sıtma ve Batı Nil virüsü gibi ciddi hastalıkların da taşıyıcısı olabiliyor. Dünya genelinde yılda 1 milyondan fazla insanın ölümüne neden oluyor, iklim değişikliğiyle birlikte tropik bölgeler dışında da etkilerini artırıyor. Artık Kaliforniya, Arizona ve Connecticut gibi bölgelerde de sivrisinek kaynaklı hastalıklar daha yaygın hale geliyor.
SİVRİSİNEKLER KOKUYA GÖRE İNSAN SEÇİYOR
Sivrisinekler hedeflerine ulaşmak için oldukça gelişmiş yöntemler kullanır. 60 metreye kadar mesafedeki karbondioksiti algılayarak yön bulur, birkaç metre kala ise ayak ve cilt kokularımızı tanır. 15 metre mesafede bizi silüet olarak görmeye başlarlar ve son aşamada, vücut ısımızı tespit ederek konacakları bölgeyi belirlerler.
EN ÇEKİCİ KOKU NE?
Johns Hopkins Üniversitesi’nden Diego Giraldo liderliğindeki bir araştırma, sivrisineklerin insan kokularını nasıl ayırt ettiğini gösterdi. Giraldo, sivrisineklerin devasa bir test alanında bile bazı bireylerin kokularına dört kat daha fazla ilgi gösterdiğini söylüyor.
Kokular, farklı oranlarda salgılanan kimyasallardan oluşuyor. Pittsburgh Üniversitesi’nden kimyager Stephanie Rankin-Turner’ın analizlerine göre, ter ve cilt yüzeyindeki mikroplardan kaynaklanan karboksilik asitler, sivrisineklerin en sevdiği kokular arasında. Cilt mikrobiyomu bu konuda önemli bir rol oynuyor. Aynı zamanda aseton gibi diğer bileşenler de cazibeyi etkileyebiliyor.
Bu kokular kişiden kişiye değişse de zamanla sabit kalabiliyor. Bu da bazı insanların neden yıllar boyu sivrisinek mıknatısı olarak kalabildiğini açıklıyor.
SABUNLAR GERÇEKTEN YARDIMCI OLUYOR MU?
Bir başka araştırmada, kişisel bakım ürünlerinin sivrisinek çekiciliği üzerindeki etkileri incelendi. Sonuç olarak bazı sabunlar insanları daha çekici hale getiriyordu.
Virginia Tech’ten nöroetolog Clément Vinauger’a göre, sabunlardaki limonen gibi sivrisinek kovucu kimyasallar bile vücutla birleşince ters tepebilir. Aynı madde, kombinasyona göre "insan kokusu" ya da "bitki kokusu" sinyali verebilir.
KİŞİYE ÖZEL KOVUCU MÜMKÜN MÜ?
Araştırmacılar, sivrisineklerin tercih ettiği ve uzak durduğu kokuları tespit ederek karışımlar hazırladı. Sivrisineklerin, itici kokulara karşı net bir tepki verdiği görüldü. Bu da gelecekte kişiselleştirilmiş sivrisinek kovucular üretilebileceğini gösteriyor.
SİVRİSİNEKLER YALNIZCA KOKUYA GÜVENMİYOR
Sivrisinekler sadece kokuya değil, aynı zamanda ısıya, ışığa, hatta akustik sinyallere de tepki veriyor. Örneğin, kızılötesi radyasyonu algılayabiliyor ve kokuları temel alarak görsel dikkatlerini ayarlayabiliyorlar. Eğer bir duyuları devre dışı kalırsa, diğerleri telafi edici şekilde daha fazla çalışıyor. Isı algısı, kokunun eksikliğini kapatabiliyor.
SİVRİSİNEKLERDEN EN ETKİLİ KORUNMA YÖNTEMLERİ
Şu an için en güvenilir sivrisinek kovucular DEET bazlı ürünler. Uzmanlar, özellikle tropikal bölgelerde bu ürünlerin talimatlara uygun şekilde kullanılmasını öneriyor. Limon okaliptüs yağı gibi doğal alternatifler de var ama etkileri daha sınırlı.