Dünyada göz renkleri geniş bir yelpazeye yayılıyor. Kahverengi, özellikle Afrika ve Asya’da baskın; mavi en çok Kuzey ve Doğu Avrupa’da görülüyor. Yeşil ise istatistiklere göre en nadir olanı: Dünya nüfusunun yalnızca %2’sinde bulunuyor. Ela gözlerse ışığa göre kahverengi ve yeşil arasında gidip gelerek adeta gizem katıyor.
SIR İRİSİN İÇİNDE GİZLİ
Bu renk farklılıklarının ardındaki sır, göz bebeğini çevreleyen renkli doku halkası yani iris ve oradaki melanin pigmenti.
Kahverengi gözler, yüksek melanin yoğunluğu nedeniyle ışığı emer ve daha koyu görünür.
Mavi gözler, aslında pigmentten değil, ışığın iris içinde saçılmasından kaynaklanır. Bu etki, gökyüzünün mavi görünmesini sağlayan Tyndall etkisi ile aynıdır. Daha kısa dalga boyları (mavi) gözümüze ulaşırken, kırmızı ve sarı gibi uzun dalga boyları emilir.
Yeşil gözler, orta seviyedeki melanin ile ışık saçılımının birleşmesi sonucu oluşur.
Ela gözler ise melanin dağılımının dengesizliği nedeniyle farklı ışıklarda değişken bir mozaik sunar.
GENETİK VE ZAMANIN ROLÜ
Eskiden göz renginin tek bir genle belirlendiği düşünülüyordu. Ancak bugün biliyoruz ki işin içinde birçok gen var. Bu yüzden aynı aile içinde farklı göz renkleri görülebiliyor. Hatta mavi gözlü iki ebeveynin, yeşil ya da açık kahverengi gözlü çocuğu olabiliyor.
Bebekler genellikle düşük melanin nedeniyle mavi veya gri gözlerle doğuyor, pigment biriktikçe göz rengi değişebiliyor. Yetişkinlikte renk daha stabil hale gelse de ışık, kıyafet ya da göz bebeği büyüklüğü gözün tonunu farklı gösterebiliyor.
GERÇEKTEN NADİR OLANLAR
Heterokromi, yani gözlerin farklı renklere sahip olması en dikkat çekici göz özelliklerinden biri. Genetik olabileceği gibi yaralanma ya da bazı sağlık durumlarıyla da ortaya çıkabiliyor. Kate Bosworth, Mila Kunis ve David Bowie bunun bilinen örneklerinden.
BİR RENKTEN FAHA FAZLASI
Göz rengi yalnızca biyolojik bir detay değil. Fizik, genetik ve doğanın estetiği birleşerek her iris içinde benzersiz bir evren yaratıyor. Pigment halkaları, altın benekler, derin kahverengi göletler… Hepsi bir miras, bir bireysellik ve sessiz bir hikaye anlatıyor.