Arkeologlar ve genetikçiler, Çatalhöyük’te bulunan iskeletleri analiz etti. Aile yapılarının anne soyuna dayandığı, kız çocuklarına daha fazla mezar eşyası verildiği ve kadınların toplumun merkezinde yer aldığı keşfedildi. Bu keşif, Neolitik dönemde ataerkil düzenin evrensel olmadığını kanıtladı.
ÇATALHÖYÜK’TE KADIN GÜCÜ
Konya Ovası’nda 9.000 yıl önce kurulan Çatalhöyük’te yapılan yeni DNA analizleri, tarihin tozlu sayfalarını yeniden yazıyor. Evlerin altına gömülü iskeletlerin genetik yapısı, kadınların toplumsal yaşamda ne kadar merkezi bir rol oynadığını ortaya koydu.
Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nden evrimsel genetikçi Mehmet Somel ve ekibi, 131 bireyin DNA'sını analiz etti. Araştırmaya göre, aynı evde gömülü olanlar genellikle anne, çocuk ve kardeşlerden oluşuyor; kuzenler ya da büyükanneler gibi daha uzak akrabalar ise yan evlerde yatıyor. Bu veriler, aile yapısının kadın soyuna dayandığını gösterdi.
BU NE DEMEK OLUYOR?
Çatalhöyük halkı, kimliklerini anneleri üzerinden tanımlıyor olabilir. Ve bu sadece soy bağıyla sınırlı değil. Kız bebeklerin, erkek bebeklere göre daha fazla cenaze eşyasıyla gömüldüğü tespit edildi. Bu da toplumda kadınlara verilen değerin ipuçlarını taşıyor.
Bu kadın merkezli yapının sadece bir varsayım değil, sistematik olarak belgelenmiş en eski örnek olduğu düşünülüyor. Araştırmaya dahil olmayan Alman Arkeoloji Enstitüsü'nden Jens Notroff, “Bildiğim kadarıyla bu, sürekli kadın merkezli bir Neolitik topluluğun ilk açık kanıtı.” sözleriyle bilgiyi doğruladı.
ANAERKİL DEĞİL, KADIN MERKEZLİ
Araştırmacılar, bu yapıya “anaerkil” demektense, “kadın merkezli” demeyi tercih ediyor. Çünkü bu terim, sadece soy takibini değil, aynı zamanda kadının sosyal ağlardaki rolünü ve etkisini daha kapsayıcı şekilde ifade ediyor.
ATAERKİL DÜZENE GEÇİŞİN SEBEBİ BİLİNMİYOR
Bu keşif, Neolitik Avrupa’daki ataerkil yapılarla büyük bir tezat oluşturuyor. Peki o zaman ne oldu da toplumlar bu kadar köklü bir şekilde değişti? Ataerkil düzene geçişin nedenleri hala net değil, ama araştırmalar genişledikçe bu sorulara da yanıt bulmak mümkün olabilir.