‘Khipu’ üzerinde yeni bulgulara ulaşıldı ve bu ip sisteminin doğa olaylarını da arşivliyor olabileceği ortaya çıktı. Peru dağ köylerinde korunan bu miras, geçmişe dair şaşırtıcı iklim izlerini taşıyor. And Dağları’ndaki küçük bir köyde bulunan ve ritüel amaçlı kullanılan bu 97 khipu, bölgedeki geçmiş kuraklık ve tufanları anlamamıza yardımcı olabilir.
İNKALARIN SIR DOLU KHIPULARI KURAKLIK VE SELLERİ DE ANLATIYOR OLABİLİR
Peru’nun yüksek dağ köylerinde hala saklı bulunan renkli ve düğümlü ip sistemleri olan Khipu, sadece sayıları değil, iklimsel olayları da kaydetmiş olabilir. Araştırmacılar, İnka döneminden kalan bu veri kayıtlarının gizemini çözmeye bir adım daha yaklaştı.
‘KHIPU’ BEŞ YÜZ YIL ÖNCE BİLGİ AKTARIMI SAĞLIYORDU
Beş yüz yıl önce, Güney Amerika'nın batı kesiminde yaşayan İnkalar, “khipu” adındaki renkli ve düğümlü iplerle bilgi aktarımı sağlıyordu. İspanyol kaşiflerin gözlemlerine khipu, vergi kayıtlarından şiirlere, biyografilerden ritüellere kadar birçok bilgiyi kodluyordu. Günümüzde ise bu iplerin, özellikle iklim olaylarını belgelediğine dair güçlü kanıtlar var.
97 KHIPU’DAN İLGİNÇ SONUÇLAR ORTAYA ÇIKTI
Geçen sene Peru’nun Santa Leonor de Jucul köyünde bulunan ve köylülerce titizlikle korunan 97 khipu incelendi. Bunların arasında tam 68 metre uzunluğunda dünyanın en büyük khipusu da bulunuyor. Ritüel uzmanı Don Lenin Margarito’ya göre bu khipular, çevredeki kutsal mekanlara yapılan yıllık adak sunularını simgelemekte.
Jucul khipuları düğüm yerine, farklı dokularda püsküllerle bilgi kaydı tutuyor. Örneğin, bej renkli tüylü lama kuyrukları, yüksek dağlardaki Paccha-cocha gölüne sunulan adakları temsil ediyor. Bu, o yıl bölgenin kuraklıkla karşılaştığının işareti olabilir. Diğer püskül çeşitleri de sel baskınlarını engellemek için yapılan ruhani törenleri gösteriyor.
KHIPULAR’IN KAYDETTİĞİ İKLİM GEÇMİŞİ HARİTALABİLECEK
Bu sistemin daha net anlaşılabilmesi için bilim insanları, khipulara radyokarbon tarihleme yöntemi uyguluyor. Doğru tarihlendirmeyle beraber bu renkli iplerin kaydettiği iklim geçmişi haritalanabilecek. Bu başarıya ulaşılırsa, yerel halkın yüzlerce yıl önce oluşturduğu veri arşivi, günümüz bilim dünyasına büyük katkı sağlayabilir.
KUTSAL İPLER TEHLİKEDE
Maalesef bu kutsal ipler, böcekler, küf ve kemirgenler tarafından tehdit altında. British Museum’un desteklediği projeyle khipuların temizlenmesi, korunması ve sergilenmesi planlanıyor. Şu an yalnızca beş köyde yaşayan khipu arşivleri, İnka yazı sisteminin çözülemeyen sırlarını aydınlatabilir.