Türkiye Cumhuriyeti’nin temelleri, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkışıyla atıldı. Bu adım, Anadolu’nun dört bir yanında direnişin başlamasını sağladı. Kurtuluş Savaşı yıllarında milletin azim ve kararlılığıyla yakılan bağımsızlık meşalesi, Türk milletinin özgürlüğe olan inancını simgeledi.
CUMHURİYET FİKRİNİN DOĞUŞU
Atatürk, Erzurum Kongresi sırasında yakın çalışma arkadaşı Mazhar Müfit Bey’e, zaferin ardından kurulacak yönetim biçiminin cumhuriyet olacağını söyledi. Ancak bu düşünce, o dönem için halkın ve siyasetçilerin alışık olmadığı bir sistemdi. Bu nedenle Atatürk, cumhuriyet fikrini uygun zamanı gelene kadar bir “milli sır” olarak sakladı.
MECLİS EGEMENLİĞİ TESCİLLENDİ
23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılması, halk iradesine dayalı bir yönetimin başlangıcı oldu. “Egemenlik kayıtsız, şartsız milletindir” ilkesi artık somut şekilde hayata geçmişti. Lozan Antlaşması’nın 24 Temmuz 1923’te imzalanmasıyla Türkiye’nin bağımsızlığı uluslararası alanda da tescillendi.
“YARIN CUMHURİYET’İ İLAN EDECEĞİZ”
27 Ekim 1923’te hükümetin istifası üzerine yaşanan belirsizlik, Atatürk’ün tarihi kararını hızlandırdı. 28 Ekim akşamı Çankaya Köşkü’nde yakın arkadaşlarıyla bir araya gelen Atatürk, yemeğin ortasında tarihi sözünü söyledi: “Yarın Cumhuriyet’i ilan edeceğiz.”
Ertesi gün TBMM’de yapılan oylamada 158 milletvekilinin tamamı “Türkiye Devleti’nin hükümet şekli Cumhuriyet’tir” maddesini kabul etti. Mecliste “Yaşasın Cumhuriyet” sesleri yankılandı.
ATATÜRK İLK CUMHURBAŞKANI SEÇİLDİ
Cumhuriyet’in ilanının ardından yapılan seçimde Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı oldu. Atatürk, konuşmasında “Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır” sözleriyle yeni dönemin temellerini attı.
YENİ YÖNETİM SİSTEMİ VE REFORMLAR
Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte hükümet sistemi yeniden düzenlendi. Cumhurbaşkanı başbakanı atayacak, başbakan da kabinesini oluşturarak Cumhurbaşkanı’nın onayına sunacaktı. Böylece Meclis Hükümeti Sistemi yerine parlamenter sisteme geçildi.
CUMHURİYET BAYRAMI RESMİYET KAZANDI
29 Ekim 1924’te Cumhuriyet’in ilanı top atışlarıyla ve büyük bir coşkuyla kutlandı. 1925’te çıkarılan yasa ile 29 Ekim, “Milli Bayram” olarak ilan edildi. O günden bu yana Türkiye’nin dört bir yanında her yıl büyük bir gururla kutlanıyor.