Ekonomist ve Yazar Mert Başaran, Ekol TV Haber Müdürü Aziz Akova’nın sunduğu, ekonominin nabzını tutan ‘Paranın Yönü’ programında, gündemi değerlendirdi. Başaran, vatandaşın ekonomi algısına ilişkin önemli bir tespitte bulundu. Başaran, vatandaşın enflasyonun düşmesiyle fiyatların düşmesini aynı zannettiğini ve bunun doğru olmadığını belirtti.
"ENFLASYONUN DÜŞMESİ 'ARTIŞ HIZININ DÜŞMESİ' DEMEK"
Başaran, enflasyonun düşmesinin "artış hızının düşmesi" anlamına geldiğini vurguladı. Başaran'a göre, vatandaşın enflasyonun rahatlığını hissetmesi için oranın yüzde 10'lara, en kötü yüzde 14-15'lere düşmesi gerekiyor.
"BU YILIN FAVORİSİ GÜMÜŞ OLUYOR"
Başaran, yatırım araçlarındaki son durumu ise şu sözlerle değerlendirdi:
"En çok kim kazandırmıştı? Bitcoin. Bu hafta en çok kim kaybetti? Bitcoin. Bu böyle, Yoyo gibi. Borsaya baktığımızda çok büyük bir artış yok, aynı seviyelerde kalmış. Gümüş yine rekorlar kırmaya devam ediyor. Bu yılın favorisi gümüş oluyor. Euro ve dolar her zaman gibi "gıdım gıdım" ilerliyor. Artış hızı çok küçük."
Başaran altının ise çok hızlı yükseldiği için artık dinlendiğini, 1.5 aydır rekor tazelemediğini dile getirdi.
DOLAR VE ENFLASYONUN YAVAŞLAMASI
Başaran, doların yavaş kalmasının, enflasyonun da yavaşlaması algısını oluşturduğunu kaydetti. Doların yıl sonunu mevcut rakamlarda kapatmasının iki yıl önce söylense insanların inanamayacağını, 70, 80, hatta 120'li rakamların konuşulduğunu hatırlattı. Başaran, herkesin bu konuda "ters köşe" yattığını vurguladı.
BORSA ENDEKSİNDEKİ SIKINTI: HİSSE SEÇENLERİN ÇOĞU MUTSUZ
Borsa endeksinin 11 binlerde bir sıkışma yarattığını söyleyen Başaran, borsanın kötü haberlere rağmen düşmediğini ve güç topladığını belirtti. Ancak Başaran, borsadaki sıkıntının endeksin tarih zirvesine yakın olmasına rağmen şirketlerin çoğunun yüzde 50 - yüzde 40 aşağılarda olmasından kaynaklandığını vurguladı. Başaran, 2-3 büyük şirketin gitmesiyle endeksin artışta olduğunu gösterdiğini söyledi.
Başaran, bu nedenle hisse senedi seçenlerin çoğunun mutsuz olduğunu, ancak hisse senedi endeks fonu alanların mutlu olduğunu ifade etti ve yatırımcılara endeks fonlarını tavsiye etti.
ÜNLÜLERİN EYT'DEN EMEKLİ OLMASI
Mert Başaran, Burcu Esmersoy gibi ünlü isimlerin EYT'den emekli olması hakkında yorum yaparken, EYT sistemi kurulurken gerçekten ihtiyacı olanların yararlanabileceği bir sistemin kurulması gerektiğini dile getirdi. Aziz Akova, EYT'nin kazanılmış bir hak olduğunu ve bu isimlerin bu hakkı elde edebileceğini belirtirken, Başaran ise sistemin bu şekilde kurgulanması nedeniyle ayda 2-3 milyon, hatta 5 milyon kazanan kişilerin de EYT'li olduğunu, bu durumun sosyal güvenlik sisteminden çıkan parayı artırarak "normal paranın dağıtılışını azalttığını" savundu.
Başaran, EYT'yi kıl payı kaçıranlar için de bir kademeli EYT yapılmasının sosyal medyada çokça gündeme geldiğini ve kendisinin de buna katıldığını söyledi.
UZAK DURULMASI GEREKEN HARCAMALAR
Başaran, 1 milyon TL'lik bir sermaye ile uzak durulması gereken harcama ve yatırım tercihlerine yapay zeka modellerinin verdiği cevapları değerlendirdi. Başaran yapay zeka modelleriyle (özellikle ChatGPT ve Gemini) büyük ölçüde hemfikir olduğunu belirtti.
Başaran'a göre 1 milyon TL ile kesinlikle uzak durulması gerekenler ve kaçınılması gereken riskli adımlar şu şekilde;
1. GÖSTERİŞ AMAÇLI LÜKS HARCAMALAR
Başaran, ChatGPT'nin "gösteriş için lüks harcama yapmazdım" yanıtına katıldığını belirtti. Ayrıca Google'ın yapay zekası Gemini'nin "sıfır lüks bir araç almaktan uzak durmak" önerisine de "Bravo. İkisi birden. Aklı kafası çalışıyor" diyerek onay verdi.
Gösteriş amaçlı (araba, mücevher vb.) lüks harcamalar yapmaktan, sıfır lüks bir araç almaktan kaçınılması gerektiğini belirtti.
2. BİLİNMEYEN VE YÜKSEK RİSKLİ İŞLERE YATIRIM
Başaran, hem ChatGPT'nin hem de Gemini'nin "yüksek riskli yatırımlardan uzak durma" tavsiyesini onayladı. Başaran, bilmediği ve hakkında yeterli bilgi sahibi olmadığı, yüksek riskli işlere veya yatırımlara para yatırmaktan da uzak durulmasını gerektiğini söyledi.
3. PARAYI NAKİTTE VEYA DÜŞÜK FAİZLİ MEVDUATTA TUTMAK
Gemini’nin "parayı nakit veya düşük faizli mevduatta tutmak"tan uzak durulması gerektiği yönündeki önerisine de katılan Başaran, bunun enflasyon karşısında paranın değer kaybetmesine yol açacak atıl bir duruş sergilenmemesi gerektiği anlamına geldiğini dile getirdi.
Başaran, parayı nakit olarak veya enflasyon karşısında değerini koruyamayacak düşük faizli mevduatlarda tutmaktan uzak durulması gerektiğini vurguladı.
4. AŞIRIYA KAÇAN OLUMSUZ TERCİHLERDEN KAÇINMAK
Başaran, Grok yapay zekasının "sıfır veya ikinci el araba almam" ve "kendi işimi kurmam" gibi tavsiyelerinin "kafasının karışık" ve "olumsuz" olduğunu belirtti. Başaran, yatırım ve harcama stratejilerinde aşırıya kaçan ve hayatı zorlaştıracak olumsuz kararlardan da kaçınılması gerektiğini ima etti.