Kayıt dışı satış bitiyor: Vergi sisteminde gerçek usul geliyor! Kimler gerçek usule geçmek zorunda kalacak?

Basit usulde kalan esnaf, yıllık gelirini düşük göstererek KDV ödemekten kaçınıyordu. Fakat Maliye Bakanlığı’nın araştırmaları, çoğu işletmenin gelirlerinin belirlenen sınırların üzerinde olduğunu ortaya çıkardı. Bundan dolayı 1 Ocak 2026 tarihinden itibaren gerçek usule geçiş sağlanacak ve haksız rekabet ortadan kalkacak.

BASİT USUL VE GERÇEK USUL ARASINDAKİ FARK

Yeni düzenleme, Türkiye’de yüz binlerce küçük esnafı ilgilendiriyor. Düzenleme, taksicilerden minibüsçülere, restoran ve tamircilerden kuyumculara kadar geniş bir kesimi kapsıyor. Türkiye Gazetesi’nin haberine göre; Türkiye’de faaliyet gösteren 3 milyona yakın vergi mükellefinin neredeyse 1 milyonu (810 bin civarı) basit usulde vergi ödüyordu.

Yeni düzenleme ile beraber, özellikle büyükşehir belediyesi sınırları ve nüfusu 30 binin üzerindeki ilçelerdeki esnaf, gelir vergisi muafiyetinden çıkacak; KDV mükellefi olacak, düzenli defter tutacak ve geçici vergi ödeyecek.

Uzmanlar, basit usulün devlet açısından önemli vergi kayıplarına yol açtığını söylüyor. Basit usulde kalan esnaf, yıllık ticari kazanç için gelir vergisi beyanı yapmıyor ve çoğu durumda KDV de ödemiyordu. Bu durum, aynı işi yapan işletmeler arasında haksız rekabet yaratıyor ve kayıt dışılığı artırıyordu.

NEDEN BÖYLE BİR SİSTEME GEÇİŞ YAPILDI?

Uzmanlar, birçok küçük esnafın basit usulde vergi ödemek için gelirlerini düşük gösterdiğini belirtiyor. “Ancak Maliye Bakanlığı son yıllarda yaptığı çalışmalarda esnafın gerçek gelirini ortaya çıkardı. Normal şartlarda bir esnaf yılda 1,5 milyon TL’nin altında ciro yapıyorsa basit usulden vergilendiriliyordu. Ancak yapılan araştırmalarda tespit edilen gelirlerin bu rakamın üzerinde olduğu görüldü. Bu nedenle böyle bir sisteme geçiş yapıldı” denildi.

15-20 MİLYAR LİRA EK GELİR BEKLENİYOR

Ekonomistler, basit usulde kalan esnafın yıllık toplam cirosunun 80-100 milyar TL seviyesinde olduğunu düşünüyor. Bu ciro üzerinden hesaplanan KDV ve gelir vergisi kaybının milyarlarca lirayı bulduğu söyleniyor. Yeni düzenleme ile devletin yalnızca KDV tahsilatında yıllık 15-20 milyar TL ek gelir elde etmesi bekleniyor.

“ESNAFIN DAHA KURALLI ÇALIŞMASINI SAĞLAYACAK”

Yeminli mali müşavir Recep Çetiner, “Gerçek usule geçiş, esnafın daha kurallı çalışmasını sağlayacak. Fatura kesmek, defter tutmak, KDV beyan etmek gibi yükümlülükler artık standart hale gelecek” dedi.

Çetiner, basit usulde kalmanın haksız rekabet oluşturduğunu da şu sözlerle vurguladı:

“Mesela yan yana iki lokanta düşünün: biri KDV hesaplayıp öderken, diğeri basit usulde olduğundan KDV’siz fiyat verebiliyordu. Bu tüketiciye ucuz gibi görünse de aslında kayıt dışılığı teşvik ediyordu. Yeni düzenleme ile bu adaletsizlik ortadan kalkacak.”

Mali müşavir Serap Tekgöz de, “Yeni sistemle devletin milyarlarca lira KDV ve gelir vergisi kayıplarını önemli ölçüde telafi edeceğini söylemek mümkün. Bu ilk aşamada yük gibi görünse de orta vadede iş dünyasına entegrasyonu güçlendiren bir düzenleme olarak görülmeli” ifadelerini kullandı.

BASİT USULDE DURUM NASILDI?

• Gelir vergisi muafiyeti vardı.
• Katma değer vergisi ödenmiyordu.
• Defter tutma yükümlülüğü çok sınırlıydı.
• Muhasebe giderleri düşük seviyedeydi.

GERÇEK USUL NE GETİRECEK?

• Lokantalarda %10, alkollü içeceklerde %20, tamircilerde %20 KDV uygulanacak.
• Yıllık beyanname ve 3 aylık geçici vergi zorunlu olacak.
• e-Defter, e-Fatura ve e-Arşiv sistemine geçiş zorunlu olacak.
• Kayıt dışı satış azalacak ve işletmelerin bilançosu şeffaflaşacak.