Plüton’un üst atmosferindeki pusun, Plüton’un sıcaklık dengesini etkileyerek Güneş Sistemi’nde daha önce hiç gözlemlenmemiş bir iklim türünü barındırdığı ortaya çıkarıldı. Bu iklim türünün eşi benzeri yok.
GÜNEŞ SİSTEMİNDE TÜRÜNÜN TEK ÖRNEĞİ
2015 yılında NASA’nın New Horizons aracı Plüton’a ilk yakın uçuşunu gerçekleştirdiği zaman, yüzeyin sandığımız gibi donuk ve ölü değil; buzla kaplı ovalar, dağlar ve karmaşık jeolojik yapılarla dolu olduğu görülmüştü. Ancak asıl şaşırtıcı şey, yüzeyden 300 kilometre yüksekliğe kadar uzanan mavi tonlu çok katmanlı atmosferik pustu. Bu pusun iklime etkisi, ancak henüz, JWST’nin üstün kızılötesi cihazları sayesinde netlik kazandı.
Fransa Paris Gözlemevi’nden gökbilimci Dr. Tanguy Bertrand bu bulguyu şu şekilde yorumladı:
“Plüton’da gözlemlediğimiz atmosferik yapı, Güneş Sistemi’nde türünün tek örneği. Buna gerçekten 'yeni bir iklim tipi' diyebiliriz.”
PUSUN ALTINDA YATAN GERÇEK: YENİ BİR İKLİM TÜRÜ
Plüton’un pusunu oluşturan parçacıklar, metan ve azot gazlarının güneş ışığıyla etkileşime girmesiyle meydana gelen karmaşık organik bileşiklerden oluşuyor. Bu pus, yüzeye gelen güneş ışığını gündüzleri emiyor, geceleri ise bu enerjiyi kızılötesi ışınım olarak uzaya yayıyor. Bu süreç, Plüton’un atmosferini -203°C’ye kadar soğutabiliyor.
Ancak uzun yıllar boyunca bu hipotezi kanıtlamak zordu. Çünkü Plüton’un büyük uydusu Charon, termal sinyallerin analizini karmaşıklaştırıyordu. JWST sayesinde 2022’de yapılan ölçümlerde, bu sinyaller ayrıştırıldı ve pusun kızılötesi ışıkta parladığı doğrulandı.
Santa Cruz Kaliforniya Üniversitesi’nden gezegen bilimci Xi Zhang, “Böyle teorilerin birkaç yıl içinde doğrulanması çok nadirdir. Bu keşif, hem bilimsel açıdan hem de evrenin iklim çeşitliliğini anlamamız açısından son derece heyecan verici,” diyor.
YALNIZCA PLÜTONA ÖZGÜ OLMAYABİLİR
Bilim insanları, bu atmosferik yapının yalnızca Plüton’a özgü olmayabileceğini; Neptün'ün uydusu Triton veya Satürn'ün uydusu Titan gibi diğer puslu gök cisimlerinde de benzer iklim mekanizmalarının işliyor olabileceğini düşünüyor.